ДОЛГ ПРИТВОР - „ДЕБЕЛИ“ ПЕНАЛИ ЗА ДРЖАВАТА

Индекс на артикл

Автор: Горан Адамовски
Истражување на Утрински весник

(Прв дел)

goran.a1-1Општествена стигматизација врз лицата што биле во притвор, а потоа пред судот биле ослободени од вина

„Мојот шестмесечен престој во затворот во Шутка беше најлошото искуство што некогаш сум го имал во животот. Никогаш не се жалев себеси, туку моето семејство. Се прашував што ќе прават без мене. Мојата сопруга не работеше, а децата ми беа мали. Одеднаш, во еден миг ми ја снема слободата, ми ги зедоа автомобилите, парите, семејството ми остана без денар. Бидејќи сме премногу поврзани, семејството не се растури... Напротив, доби некоја сила да ја преброди оваа неволја“.

Вака го почнува сведочењето 37-годишниот скопјанец Александар, кому пред неколку години му се смени животот од корен. Осомничен, притворен и обвинет за шверц на цигари, се соочи со неизвесна и тешка иднина. Неговите тврдења дека е невин не му помагаа на почетокот. Затворен во мала и задушлива ќелија во скопскиот истражен затвор, мораше да бара сили за себе, но, пред се', за сопругата и двете малолетни деца.

„Беше многу тешко. Како што кажав, останавме без пари, а беа потребни за адвокати, но и за преживување. Сопругата беше сама и во мака, тарифите на адвокатите се движеа од 5.000 евра па нагоре и на секое нивно излагање на суд по 300 евра. За среќа, имав голема поддршка од неа, па место кавги или развод, дури и повеќе се зближивме“, зборува скопјанецот во еден здив.

Во тој период неговите деца имале пет и шест години. Ги лажеле дека татко им е на пат, па тие со нетрпение чекале да се врати.

„Ја пропуштив радоста на мојот син кога стануваше прваче. Почина таткото на мојата сопруга, што дополнително ја растревожи фамилијата. Децата моравме да ги лажеме, сметавме дека така е најдобро. Меѓутоа, поради озборувањата, мојот поголем син дозна дека сум во притвор. Нормално, му беше тешко, најмногу поради тоа што тргна на училиште и не можеше да се вклопи на почетокот. Беше повлечен и молчеше, а знаеше и да се степа кога другарчињата ќе му речеа дека татко му е во затвор“, се присетува Александар.

Условите во ќелијата биле ужасни. Било лето, немало вода со часови, а добивал по 15 минути дневно на воздух.

„Кога влеговме во ќелијата немаше слободен кревет, ми дадоа еден душек и тоа без чаршав и без перница. Беше еден часот по полноќ, во собата имаше два кревета, внатре имаше тројца притвореници, а јас бев четвртиот со душек на рамо. Собата беше мала без воздух, ми доаѓаше да го урнам ѕидот. Другиот ден ме преместија во друга соба. Четири кревети, пет луѓе. Три недели се немав искапено бидејќи немаше вода. Нужда вршевме во истата соба, преградена беше дупката, немаше шолја, немаше врата... Јадењето беше ужасно, секој втор ден ми носеа од дома“, раскажува нашиот соговорник.

На судењето успеал да го докаже тоа што го тврдел од почетокот – дека е невин. Добил ослободителна пресуда и со солзи заминал дома.

Александар во живо ја доживеа честата холивудска приказна за неосновано притворени луѓе кои минуваат низ пекол додека да си го вратат нормалниот живот. Успеваат ли сите? Што се случува со оние што не се толку силни карактерно, што немаат поддршка од своите семејства? Дали судиите премногу лесно се одлучуваат за мерката притвор? Дали државата ги обесштетува неправедно притворените? Колку тие самите имаат сила или волја да ја однесат државата на суд?

„Индивидуално е. Има луѓе кои поради лична сатисфакција и докажување пред околината, заради намалување на стигматизацијата во општеството сакаат да одат до крај и да докажат оти државата е виновна за нивниот притвор. Дури и паричниот надомест не им е толку битен“, вели Оливер Вуксановиќ од адвокатскиот конзорциум „Вуксановиќ-Петкова“.

Процедурата е едноставна: откако притворениот ќе добие правосилна пресуда дека е невин, се бара вонсудско решение со државата, односно со Министерството за правда. Во рок од три месеци Министерството е должно да испрати одговор, а доколку е негативен – се оди на суд.

„Вообичаено се бараат 20 евра од еден ден поминат во притвор, а потоа се бара отштета за честа и угледот. Висината зависи од статусот на обвинетото лице, во смисла на општествена експонираност, потоа колку заработува, во која животна фаза е, колкава изгубена добивка претрпел, ако има фирма - колку договори изгубил и слично“, објаснува адвокатката Виолета Петкова.

Министерството за правда има дискрециско право да го прифати барањето за вонсудска нагодба, или, пак, да смета дека и покрај ослободителната пресуда притворот бил едно од средствата неопходни во постапката, на пример, поради страв од бегство на осомничениот. Адвокатите велат дека се случува Министерството при надоместот на штетата да прифати дел од притворот, а дел не.

Иако отштетата може да достигне и неколку десетици илјади евра, стигматизацијата не може да се надомести. Александар вели дека додека бил на слобода, бил голем човек кој на многумина им помогнал финансиски. Кога најмногу му требала помош – луѓето му го вртеле грбот.

„Бев претставен како осуденик за убиство или за дрога, толку се испревртуваа работите. Секогаш велам дека многу е лесно да влезеш во притвор, а многу е тешко да докажеш дека си невин. Се' уште ги чувствувам последиците од мојот полугодишен престој во притворот. Зајмив пари да се вратам на нозе. И натаму сум невработен, но имам голема сила да успеам. Најважно е што сум заедно со семејството. Државата нема да ја тужам, не сакам веќе да се влечкам по судови, само сакам животот да ми се врати во нормала. Ќе им бидам благодарен на полицајците што дојдоа да ме уапсат оти ги замолив да не ми ставаат лисици за да не се трауматизираат дечињата, барем тоа ми го угодија“, раскажува скопјанецот.

Истражувања и публикации

Правила и закони

Проектот „Попреченоста е прашање на перцепција“, го спроведуваат Институтот за медиуми и различности од Лондон, Македонскиот институт за медиуми и Националниот совет на инвалидските организации на Македонија.

Проектот е финансиран од Европската Унија, преку Европскиот инструментот за демократија и човекови права (ЕИДХР).

euflagEUsoTEBE2

 

 

 

Оваа веб-страница е изработена со поддршка од Европската Унија. Содржината на оваа веб-страница е одговорност единствено на Институтот за медиуми и различности од Лондон и на никаков начин не ги одразува гледиштата на Европската Унија.

© 2018 Aktiv.mk. All Rights Reserved.